ذهن اندازی (ش.ش)
ذهن اندازی ( ش.ش ) کژکارد ذهن در فرآیند فهم است. ذهن اندازی، معلول تعمیم ها، تشبیه ها و پیشداوری های نادرستی است که ذهن ما ناخواسته صورت می دهد و ما به آن ترتیب اثر معرفتی می دهیم.
ذهن اندازی ها، زیرساختی در سیستم عصبی ادراکی و روحیات و تعصبات فرهنگی و اجتماعی ما دارند (مثلاً: در مورد مغز و روح: وجود تنبلی، عجله و شوق به فهمیدن در قوای ادراکی) بوالفضولی های قوه خیال و استحسانات در وقوع ذهن اندازی بسیار موثر است. معمولاً و بطور شایع در تعاملات علم ساختی، ذهن اندازی رخ می دهد و باید مراقب آن بود. ذهن اندازی مغالطه نیست. زیرا در آن قصدی وجود ندارد و حیثیت مفهوم و مصداق آن ترتیب مقدمات استدلال نیست. بلکه معطوف به توضیح لیز خوردن های ذهن است. در واقع ذهن اندازی، حدس های نادرست است که بیش از حد مورد توجه قرار می گیرد.
♠مثلاً تقریرات علمی دانشمندان، بی دینی آنان را برای ارباب کلیسا، ذهن اندازی می کرده است.
♣مثلاً راهبرد« اتمیسم» که جهان ماده را محصول گردآمدن ذرات و نسق یافتن آن می دانست؛ فقط این مطلب را ذهن اندازی (و نه استدلال) کرده بود که جهان نیازی به خالق ندارد! (نک. نظریه المعرفه رجاء بخش اول)
♣مثلاً تشکیل کروموزوم های سلول، در کپسول فشرده، عدم نیاز به ناظم و صانع را ذهن اندازی می کند.
♣مثلاً مفهوم توکل به خدا و تاثیر دعا، عدم نیاز به جدیت در برنامه ریزی در زندگی را ذهن اندازی می کند.
♣ مطالب مهم
1. ذهن اندازی تکثر، خطای متمایزانگاری در مورد پدیده هایی است که گمان می کنیم متکثرند و اما متکثر نیستند. مانند روش تجربی، عقلی و نقلی که کنه یک منطق جامع گوهری دارند. در برابر ذهن اندازی تکثر، ردوکسیون و تحول به تقلیل قرار دارد. خصیصۀ ظهوریافتگی (Emergence) نیز تقریبا به همین موضوع اشاره دارد.
2. معمولاً جوامع مذهبی و ایدئولوژیک حتی عالمان دین، اگر مسئله ای را بدرستی نفهمند و آن را کمی تا قسمتی مخالف آموزه های دین بیابند، کفرگویی را ذهن اندازی می کنند. همچنین بسیاری از دانشمندان به دلیل ذهن اندازی در پژوهش های علمی خود ممکن است به بی دینی رو بیاورند. هر گاه استنتاج علمی به دلیلی غیر علمی (نگا. ناعلم) صورت پذیرد، ذهن اندازی رخ داده است. عالمان دین باید هماطور که مراقب حریم دین هستند، مراقب ذهن اندازی های نابجا هم باشند. همینطور دانشمندان علوم طبیعی.
لطفا با گسترش مطلب بالا ما را یاری کنید
Visits: 436
سلام. کاربرد ذهن اندازی در مورد داوکینز خیلی جالب یود دست مریزاد. در کانال تلگرام دیدم
سلام. ممنونم.
سلام بر آقای رجایی. اگر در مواردی مثلا اصحاب کلیسا بدرستی کفرگویی را گفته باشند باز هم ذهن اندازی قلمداد میشود؟
سلام خیر.اگر آگاهانه مصیب بوده اند ذهن اندازی نیست. ذهن اندازی یک کژکارد است. تعیین مصادیق آن همواره نیازمند بررسی موردی است.
سلام جناب رجایی. تفاوت دقیق ذهن اندازی و مغالطه فارق از مبادی نفس ناطق انسان را چگونه تعریف میکنید؟ شاید مغالطه هم بدون قصد باشد مثلا میگوییم مغالطه شده و نه مغالطه کرده است…
سلام. (سوال شما تمیز کاری شد)
ذهن اندازی یک کژکارد ذهنی است یعنی ذهن ما به سمتی سُر می خورد و مبادی معرفتی و نیز آمیخته به انگیزه های میکروسکپی موجب خطاهایی می شود. اذهان انسانها بطور سیستمی خطاهایی دارند مانند چشم که خطاهای در دید داردیا مثل اینکه گاهی زمین می خوریم، تصادف میکنیم، اشتباه لپی داریم و… اما مغالطه حیث دیگری دارد (تفاوت حیثی دارند) مغالطه این است که ما مقدمات استدلال خود را ناجور بچینیم و نتیجه اشتباه بگیریم. اگر جایی ناخواسته مغالطه صورت بگیرد حتما ذهن اندازی هایی در فرآیند وجود داشته است. ذهن اندازی در سازوکار ذهن انسان غیر معصوم رخ میدهد.
سلام استاد رجایی، خسته نباشید.ذهن اندازی دقیقا بخشی و سنخی از تعامل علم ساختی است یا مثلا نخاله هایی در تعامل علم ساختی هستند؟ فراوموش کرده ام که مغالطه را جز تعاملات علم ساختی دانسته بودید یا نه.
تعاملات علم ساختی شامل نخاله ها هم میشود. هر چه تعاملات علمی تر شوند و سفته شوند، تعاملات ارزشمندتر میشود
سلام استاد. متوجه مفهوم و مصادیق ذهن اندازی شدم. البته چون با مکتب فکری و دقت اای شما آشنا هستم. اما بهتر نیست از واژه بهتری استفاده شود. مثلا” کژرفت ذهن و مانند آن
سلام علیکم. این واژه برای بنده نیز خوشآیند نیست. کژرفت ذهن خوب است اما به گمانم باز هم باید جستجو کرد.