1

چرا معرفت دینی و روحانیت، بدون روشنفکری دینی، وبال می شود و نه بال؟

|

 

مقدمه

? روشنفکری دینی چیست؟

 روشنفکری دینی عبارت است حل مداوم مسائل دین شناسانه  و راهکارهای دینگزارانه، در بستر تحول ظرفیت های معرفتی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و…

?روشنفکران دینی، پیوسته در حال زدایش تناقضات و ناسازواری ها،  دفع و رفع شبهات و قشریگری ها و فرسودگی های معرفتی  و در حالِ نو کردن راهکاهای نخ نماشده در پیاده سازی دین اند. سنخ کار ایشان از قبیل اجتهاد است.

 

1⃣ البته که دین بهترین هدیه الهی به انسان است. خاصه اسلام شیعی که دین حنیف آخرالزمان است.

2⃣  بخشی از دین، “تعبدیات دین” است، مانند نماز و روزه و حتی بخشی از معاملات که خالی از تعبدیات نیستند. (مثلا حرمت ربا) فهم سخت هسته ی معارف تعبدی، چندان اختلافی و دشوار نیست وقتی بر آن اتفاق نظر باشد…

3⃣  بخش دیگر دین، در کار “توصیف جهان” است و شامل “معارف حقه الهیه” می شود که کران تا کران نور است و دریا، دریا معرفت… (خداشناسی، جهان شناسی، انسان شناسی، امام شناسی و…)

4⃣  و بخش دیگر، “تدابیر دیندارانه و دینگزارانه” است، برای زندگی دیندارانه که با فهم شرایط زمان و مکان و اجتهادهای مختلف، متکثر می شود (اینکه از کدام راه می توان دین خدا را بهتر اقامه کرد و موجبات عزت جامعه را فراهم کرد، کدام دولت و حکومت و تقنین و قضا و اجرا و اقتصاد و روابط بین الملل، بارِ دینداری مردمان را بهتر برمی دارد و آن را مصون تر می دارد)

دین در مقام “فهم و اجتهادِ تفصیلی”، (معرفت دینی) عرضا و طولا، لایه به لایه فهم  میشود و هر کس بقدر بضاعت و ظرفیتش از آن محظوظ میگردد. ? در این حوزه، بین دینداران؛ اختلاف می افتد و ناهمزبانی ها و سوء فهم های بسیار عارض می شود. یکی توحید را سطحی و عوامانه فهم می کند و دیگری به لایه های عمیق تر راه می یابد… موحد عامی اگر قرائت بلند مرتبه موحد دیگر را بشنود، یا او را چاک می زند یا خود شرحه شرحه می شود.

 ✅  روشنفکر دینی، مدام معارف توصیفی دین را عمق می بخشد و میکوشد که فهم خود و دیگران را از معارف دینی از قشری گری دور کند. معرفت دینی نزد او مدام پوست می اندازد و از سطح به عمق سیر می کند.

? اگر فهم ما از دین در سطح بماند؛ رسالت دین انجام نمیشود. روشنفکر دینی، معارف دین را نزد  مرد  در  خیابان غبار روبی و خرافه زدایی می کند و برای ارتقا آن تلاش میکند.

✅  روشنفکر دینی، گسل های درونی و بیرونی معارف دین را رصد می کند و برای آن راهکار می جوید، اگر چنین نکند، میان معرفت دینی و سایر معارف غرابت و رقابت های سهمگین می افتد.

✅  روشنفکر دینی، راهکارهای دینگزاری را در پیوست با شرایط زمان و مکان وارسی میکند و از منابع دین، بهترین آن را اکتشاف و اجتهاد و بیان می کند و گرنه دینگزاری مومنان طی تحولات اجتماعی و معرفتی به تراژدی کمدی بدل می شود (جامعه اسلامی در عصر تیروکمان می ماند)

✅  حال بنگرید اگر معرفت دینی، بدون روشنفکری دینی و اجتهاد مستمر و پویا، در جامعه دینی، مورد باور توده ها باشد، چه قدر باعث خوشبختی یا بدبختی آنان می شود و اگر روحانیان و معرفتگزاران دین، روشنفکر نباشند (در حال حل مسئله نباشند) برای مردمان بال می شوند یا وبال… به جوامع مسلمان بنگرید…

 

در تلگرام

حمید رجایی

پاییز 96



راهکارهای خلاق‌شدن (مقالات رجاء)

|
 

اصلاحیه معرفت‌شناختی

جزمیت‌ها در قالب تعصب علمی یا کژکارکردهای باورها، موجب فسردن و مرگ خلاقیت می‌شود. گاه روش‌های ایست‌گرا، در بافتار اندیشه جامعه و جامعه نخبگانی‌اند. تفکر مبتنی بر روش خطی و اکتفا کردن به جنس و فصل ارسطویی که کارآمد اما غالباً دچار کج‌فهمی و کژکارکرد است، درحوزه تفکر می‌تواند موجبات تعصبات خشک و افتادن در ورطه «فهمیدم و تمام شد»را فراهم کند. اتفاقاً نکته مهم در مسئله اصلاحیه معرفت‌شناختی، شکستن قالب «فهمیدم و تمام شد» است. البته راهبرد «فهمیدم و تمام شد» در حوزه اصل‌الاصول حافظ و نگهبان باورهاست؛ اما خارج از این حوزه می‌تواند بسیار تحجّرآفرین باشد.
 لازم است همه ما در تعریفمان از حقیقت و درک علمی تجدیدنظر کنیم.[۱] یک پدیده می‌تواند تعاریف بسیاری داشته‌باشد و در علوم گوناگون از زوایایِ بسیار بررسی‌شود. مفاهیم شناختی و واگویه آن‌ها در قالب تعریف‌ها و گزاره‌ها، آینه‌هایی در هم تابنده‌اند و درآن‌ها همواره باب نوفهمی، خلاق‌بودن و تولید علم و معنا باز است.[۲]

 

در حوزه تولید علوم انسانی‌اسلامی، لازم است نخست تکلیفمان را با مفاهیمی که در این علوم تولید شده‌اند و نیز ساختار، روش و منبع آ‌ن‌ها، به مثابه خادمین فراوری محتوا، روشن‌کنیم. بسته‌ها و سازه‌های مفهومی و محتوایی که در روند و فرایند‌های پژوهشی، اجتماعی، مکتبی، تاریخی، زیست‌محیطی و جغرافیایی و به نام «علم‌انسانی» به کام دانشگاه‌ها ریخته شده‌اند، با ساختارهای دیگری قابل بازتولیدند و از اساس می‌توان آن‌ها را به گونه‌ای دیگر فهمید و بنا کرد.

می‌توان روش‌های ترکیبی(عقلی و نقلی و تجربی) را در بازتولید آن‌ها به کار گرفت. اما همه این‌ها زیر‌ساخت معرفت‌شناختی کارآمدی را می‌طلبد که هم در معرفت دینی و هم در فراورده‌های گزاره‌ای و سازه‌های علومی مؤثر افتد. مشروط به اینکه از قید «فهمیدم و تمام شد» رها شویم. متأسفانه بسیاری از نخبگان مقلد به جای این جمله، مضمون «فهمیدند و دیگر لازم نیست ما بفهمیم» را بر حیات علمی خود حاکم کرده‌اند و فراورده‌های علومی دیگران را چشم‌بسته مصرف می‌کنند.

 

درک ضرورت ذوابعاد نوفهمی و نوآوری

مسلمان باید عزیزانه زندگی کند. اینک در زندگی عصر فراصنعت، چاره‌ای جز استباق و رقابت و تولید علم و فن‌آوری نداریم؛ زیرا عزت ما، تا حدی به تولیدات نوآمد و کارآمد وابسته است. متأسفانه خلاء دانش «‌فلسفه زندگی» و نیز غیبت «فیلسوفان زندگی» به مثابه زیرساخت معرفتی و طراحی ساختارهای اجتماعی خلاقیت، منجر به بی‌بضاعتی ما در خلاقیت و تولید ایده هم شده ‌است.

از طرفی نخبگان ما، عوارض جانبی زندگی در عصر فراصنعت را واکاوی نکرده اند؛ به همین دلیل، امور بسیاری از ساحت توجه ایشان بیرون افتاده ‌است؛ تمدن اسلامی که ذاتاً شکوفا، مولّد، خلاق، علم‌آفرین و پویا است، به سبب همین بی‌خبری‌ها و خفتگی‌ها از زایایی، انسجام، مباحثه و مراوده علومی دور افتاده ‌‌است. اکنون، غایب‌بودن حداقل آسیبی فیلسوف زندگی که به ما زده، این است که ما به عوارض ذاتی پدیده‌های پیرامون خود، چه طبیعی و چه مصنوع بشر، کم‌توجه یا بی‌توجه‌ایم. مثلاً در باب عوارض ذاتی تکنولوژی و ازجمله عوارض ذاتی تلویزیون الگوهای شهرسازی، خانه‌سازی و حتی تأثیر اقلیم و سرزمین بر ساکنان آن کم‌توجه‌ایم. خانه‌ها درمناطق و اقلیم‌های مختلف عوارض ذاتی دارند.[۳] تلویزیون و هر رسانه تصویری حتما «کرتکس» مغز را تنبل می‌کند و «هیپوکامپ» را غالب می‌نماید. بخش خِرَدورزی توان عصب‌ادراک‌شناختی ما را می‌کاهد. اندیشمندان غربی به این مهم پرداخته‌اند؛[۴] اما ما کمتر به این مسائل مهم توجه داریم.  تلویزیون به‌مثابه یک نهاد، حتماً در هندسه فرهنگ دینی و ارزش‌ها بدعت‌گذاری و بدعت‌گزاری بسیار بدی دارد؛ اما ما بسیار کم‌توجه‌ایم.

تأثیر سنخ خطوط در سازه‌های سخت، به‌ویژه ساختمان‌ها، همچنین عنصر سرعت و شتاب، پیدایش دوری و نزدیکی مجازی انسان ها، حضور مهمانان ناخوانده در اتاق نشیمن خانه‌ها که فن‌آوری‌های ارتباطاتی موجب آن هستند، وفور اطلاعات راست و دروغ، توان بسیار تبلیغات که متأسفانه امروز در دست ناصالحان جهان قرار گرفته و… در نقطه کور اندیشمندان مسلمان قرارگرفته‌است.

این فیلسوف زندگی است که مثل یک متکلم که از حریم عقاید دینی دفاع می‌کند و نگران آن و نگران دین‌گزاری شریعت‌مداران است. هدف فیلسوف زندگی، حراست از کیان شریعت در شرایط و مقتضیات زمان و به روال دین درآوردن شرایط به نفع دین‌گزاری است.

عوارض غیبت مطالعه ی دانش زندگی، و نه سبک زندگی، درازدامن و رقت‌انگیز است و بیان آن مجال دیگری را می‌طلبد. خلاصه اینکه باید همه دانش‌پژوهان و دانشمندان و مبلغان ضرورت خلاقیت و زایایی هدفمند را درک و تبیین و ترویج کنند. بخشی از دغدغه این نگاشته، اهتمام به همین مسئله است و شاید در حدّ ایجاد انگیزه نقش کلیدی داشته باشد.

 

تفکر جانبی به مثابه مهارت فکرکردن

تفکر جانبی که راهکاری برای پویاسازی فکر است، ازجمله راهکارهای اَنفسی است. تفکر جانبی یعنی ما از ذهنمان‌ بخواهیم که فقط مسیرهای عادت‌شده فکری را به کار نبرد؛ بلکه سعی کنیم به‌وسیله چرخیدن پیرامون موضوع، ابتدا بنیان مسئله را ارزیابی کنیم[۵] و آنگـــاه سعی کنیم یک مسأله و گزاره را در معرض آشفتگی های هدفمند، یافتنِ راه‌حل‌های دیگر و تعامل آن مفهوم با مفاهیم عقلی و دینی و علمی قرار دهیم و پنجره‌های طور دیگر فهم کردن، طور دیگر تعریف کردن را بر روی آن بگشایم با بی‌طرفی و دل‌نبستن به حفظ سازه موجود،به‌ویژه  در تعامل با علوم‌انسانی وارداتی، مفاهیم، روش‌ها و سازه‌های نویی را به بنیان نهیم. البته شجاعت نباید به تَهَور بدل شود و نیز ترس نباید اعتماد را از ما در نوآروی سلب کند.

 

ترک عادتِ تقلید از غرب

بسیار شاهدیم که وقتی کسی نوآوری می‌کند، او را مذمت کرده و به خیال‌بافی و بازی با الفاظ متهم می‌کنیم. اگر کسی برای سامان‌دادن دستگاه شناختی و دانشی خود، اصطلاحی جدید بیاورد، او را به جان و ذهن، و زبان و بنان سرزنش می‌کنیم. از او مدرک و مأخذ می‌خواهیم. چشم ظاهربین و ذهن مقلّدمان در پی این است که سخن چه کسانی وابسته به چه کسانی است و سنجش خردورزمان را سرقفلی اعتبار فلان گوینده و نویسنده می‌کنیم. اینجاست که عقل ما، عقلی تن‌پرور و راحت‌طلب و آماده‌خور می‌شود و نسخه شفابخش «اُنظر الی مــا قال و لاتنظر الی مَن قال»[۶] را فراموش می‌کنیم. این درحالی است که هر ماهه اندیشمندان غربی، ده‌ها اصطلاح جدید را وارد حوزه مطالعات جهانی می‌کنند؛ خیلی زود، گاه کاملاً بی‌جا و بی‌مورد و گاه با نقشه قبلی، این اصطلاحات دائره‌المعارفی می‌شوند. متأسفانه خوراک استاندارد و تبختر‌کردنی و درجهیک ذهن ما هم می‌شوند. چقدر ما مسلمانان بدبختیم! بدبختی ما مسلمانان و ایرانیان فقط کمپانی هند شرقی عهدنامه ترکمن‌چای و تسلط انگلیسی‌ها و استعمار و… نیست؛ بدبختی ما، آن هم در قلمروی نخبگانی، ضعف ایمان و بینش، بدبینی به فیض و رحمت و رزاقیت علومی خدای متعال و وادادگی در برابر دانش و داده‌ونَداده فرنگی‌مآبان است

 یکی از حکیمان بزرگ و محییان دین معاصر چقدر خوب گفته ‌است:

«هیچ لزومی ندارد که ما به لیبرالیسم قرن هجدهم اروپا مراجعه کنیم و به دنبال این باشیم که کانت و جان استوارت میل و دیگران چه گفته‌اند؛ ما خودمان حرف و منطق داریم. خواهم گفت که آن حرف‌ها به دلایلی نمی‌تواند برای ما راهگشا باشد. گروهی هستند که در سخنانشان مرتب از گفته‌های فلاسفه دوسه قرن اخیر غربی در مسئله “آزادی” شاهد می‌آورند؛ مثلاً می‌گویند که فلان‌کس این‌طور گفته‌است و فلان‌کس آن‌طور گفته. البته این‌ها نجیب‌ها هستند که اسم این فلاسفه را می‌آورند؛ اما بعضی فیلسوف‌نماهای مطبوعاتی هم هستند که حرف جان استوارت میل و حرف فلان فیلسوف فرانسوی یا آلمانی یا آمریکایی را می‌آورند، ولی اسمش را نمی‌آورند؛ به نام خودشان می‌گویند. این‌ها هم تقلب می‌کنند؛ لیکن باز هم این فکر به وجود می‌آید که تفکر آزادی و مفهوم آزادی اجتماعی، فکری غربی است و هدیه‌ای از سوی غرب برای ماست!»[۷]                                    

این سخن، نسخه شفای ماست. با چشمی نیمه‌باز می‌توان دید که این نوع نگاه، خواهانِ جان‌بخشی و شکوفایی ما است. بسیار دیده‌ایم که فلان اندیشمند غربی یاوه گفته ‌است یا حتی اشتباه تقریری و تحریری برایش پیش ‌آمده ‌است؛ اما اگر او را نقد کنید، به شما کارت قرمز می‌دهند که تو چه می‌فهمی؟! و چه می‌گویی؟!

تا از خود غربی‌ها، برخی، لیبرال دموکراسی را قِی نکردند، بسیاری جرأت نقد آن را به خود نمی‌دادند. درحالی‌که اساساً شرق، رستنگاه، دستمایه و سرمایه‌ بخش قابل توجهی از هنر و دانش سایر زیست‌اندیشه‌گاه‌ها، ازجمله غرب، بوده است. (نک: برخی از تقریرات و بیانات دکتر علی اکبر ولایتی)

جالب این است که ما گاهی حتی الگوهایمان را روزآمد نمی‌کنیم و در نظرمان، هرآنچه نوشته‌اند و گفته‌اند تــا آخر همان است و درست است. ازجمله اینکه امروزه با توجه به انبوه کتاب و مقاله و دائره‌المعارف برخط در تارنماها، هنوز معتقدیم لازم است منابع یک کتاب یا مقاله، به همان تقریر ده یا بیست سال قبل در پاورقی بیایید و با همان ترتیب جاافتاده یعنی اول اسم فامیل، اسم و آنگاه کتاب، سال نشر و… نوشته شود؛ در‌حالی‌که خواننده اثر، امروزه می‌تواند به‌راحتی آن مستند را با اشاره‌ای کوچک از نویسنده، با تارنماهای جستجو، در منابع برخط ببیند. اساساً ضرورت آن همه مداقّه و آداب‌گذاشتن از بین رفته است؛ اما ما هنوز معتقدیم مرغ یک پا دارد و دانشجو و نویسنده و… باید به همان روال قبل و معمول، منابع را ذکر کنند.[۸]

 

آشنایی با اَبَرساده‌سازها

یکی از سازوکارها و خواص دستگاه ادراکی ما ساختن اَبَرساده‌سازها است. همه مبتکران و نوآوران و هنرمندان در عمق وجود خود با اَبَرساده‌سازها، سازه‌های معرفتی را می‌جویند و می‌سازند. آمدوشد میان بخش کثرت‌یافته علوم و ابرساده‌سازها، راهنمای بسیار خوبی برای آفرینندگان اندیشه است.

ابرساده‌سازها مفاهیمی هستند که ما همواره آن‌ها را در فرایند درک و ذخیره و در تعامل با مفاهیم پرجزییات می‌سازیم؛ گاه بی‌اینکه آگاه باشیم. «ابرساده‌ساز از ادراکات پر جزئیات برگرفته‌ می‌شود و به صورتی بسیار خلاصه و شخصی‌شده، در ذهن و ضمیر انسان، به‌عنوان نهاده فکری قرارمی‌گیرد.»[۹]

همه هنرمندان، اندیشمندان و تحلیل‌گران، در اوقات خلوت و کشف ذهنی و قلبی، به‌طور خودآگاه یا ناخودآگاه، به مفاهیم بسیار ساده‌شده از مفاهیم پیچیده دست‌می‌یابند و کَثَرات را به وحدت تأویل می‌کنند؛ مراد از اَبَرساده‌ساز همین است. اَبَرساده‌ساز، با عمق وجود انسان ارتباط برقرار‌می‌کند یا از آن می جوشد و همواره در هاله‌ای از درخشش، شوق و تجربه‌ای الهام‌گونه ادراک ‌می‌شود. ادراک آگاهانه آن، فرد را شادی و شعف می‌بخشد و موجب حس زیبایشیِ بهجت در او می‌شود.[۱۰]

بنا به نظریه ما «خلاقیت مساوی با حرکت پویا میان مفاهیم علومی درباره آب و همچنین ابرساده‌سازها است». مثلاً همین‌که پدیده‌های عالم را دسته‌بندی می‌کنیم و دسته‌ها را تحت اجناس عالی قرارمی‌دهیم، یا از زاویه فلسفی، عرفانی، زیباشناختی، عالم‌شناختی، زیست‌شناختی، عصب‌ادراک‌شناختی و… نگاه می‌کنیم و نومی‌آوریم، غالباً زمانی اتفاق می‌افتد که جوشش فکری و روحی ما به سمت ابرساده‌سازها پیش می‌رود.

 فرایند خلق و حدس، نیازمند شکلی از سادگی و انسجام شورانگیز است. این فرایند، متناسب با روح و عالم مثال و اعصاب و دِماغ ما است که هزینه‌های سازمان دماغی و عصبی را کاهش می‌دهد و آن را از شلوغی مفاهیم رهایی می‌بخشد و شاید از عالم کثرت به عالم وحدت و به کشف صُوَر عالی‌تر می‌برد.[۱۱]ابرساده سازی، در مواقعی که اندیشمند آرامش دارد و گاه در حالت خواب یا عبادت شکل می گیرد وقتی قوای باطنی به وحدت رو می کند مثل اینکه مفهوم جوهر، عرض و حرکت را در حالت آرامش نفس ساده کنید تا به مفهوم حرکت جوهری برسید. فرمول شیمیایی بنزن را کَلوله در خواب کشف کرد.

 آگاهی از ابرساده‌سازها، کمک‌کار خوبی برای تفکر خلاق و نیز تفکر جانبی است؛ مشروط به آنکه مفهوم ساده‌شده را دوباره وارد کوره بحث و نقد کنیم و به بهانه مکاشفه و الهام، درکی کیمیاگرانه و آخرالامری برای خود قائل نشویم. البته ابرساده‌سازها گاه خطاکاران خوش‌پوش و ثروتمندان نوکیسه و موجهی هستند و اگرچه نعمت بزرگی برای افراد خلاق‌اند؛ لایقِ بارها به‌کوره‌رفتن، چکش‌خوردن ولی دل‌نبستن‌اند.

 این روّیه یعنی اینکه همواره صنوف تحول به‌نوعی می‌تواند در فهم رخ ‌دهد؛ به‌جز تحول به نقیض در اصل‌الاصول (گزاره های بدیهی) که تحول در آن بی‌معناست.[۱۲] تحول می‌تواند ما را به فهم بهتر، فراتر، پیراسته‌تر و مستندتر دعوت کند.

 

خداباوری و خودباوری

برای خلاق‌بودن، دیگرباوری و بُت‌کردن دیگران و واپس‌نشستن قوای ادراک، سمِ مهلک است. زبان‌آموزانی که در کلاس درس زبان به دلیل شرم به‌طور تمرینی سخن نمی‌گویند، زبان را فرا نمی‌گیرند. فرایند آموختن زبان و مهارت‌ها همین است. افراد خلاق هم گاه می‌ترسند و از تمرین نوآوری شرم می‌کنند؛ چون گاهی به اندازه کافی اعتمادبه‌نفس ندارند و گمان می‌کنند فلان دانشمند که فلان نظریه را داده یا فلان اصطلاح را وارد چرخه علومی کرده، از جزیره‌هایی درون ابرها آمده‌است. برای نو بنیان‌کردن، همواره باید خود را باور داشت.

هر علم زایا و پویا، نیازمند مفاهیم و اصطلاحات تازه است. اصطلاحات، بسته‌ها و حامل‌های مفاهیم تخصصی هستند و برای زنده‌بودن علم، حکم اکسیژن و غذا را دارند. برای تولید علم انسانی‌اسلامی گاهی نیاز است به کل جریان کلان یک سازه و مجموعه طبقه‌بندی شایع شک کنیم و ضمن حفظ ادب، رندانه پیکر خُرد و کلان سازه‌ها و مفاهیم و روش‌های آن‌ها را به چالش بکشیم و گاهی ده‌ها اصطلاح نو وضع‌کنیم. ممکن است به ما بخندند یا ما را سرزنش کنند[۱۳] و طول ‌بکشد بفهمیم که آن‌ها اشتباه می‌کنند یا ما. بنابراین باید خودباور بود تا قوه خلاقه که زودرنج است، دست را تُو نَبَرد و از کوشش و کاوش و ابداع دست ‌برندارد.

به این معنا اضافه کنیم خداباوری و غیرت دینی را که موتور محرکه ما برای ساختن تمدن متناسب با آموزه‌های انبیا است. اگر کلاه خود را خودکاوانه قاضی‌کنیم، اعتراف می‌کنیم که همه بدبختی‌های ما مسلمانان در ضعف خداباوری است.

[۱]    این مطالبه را گاه برخی دیگر نیز مطرح کرده‌اند اما بدون توجه به ثبات بخش بزرگی از معارف بشری.

[۲]    نگا احکام و صنوف تحول

[۳]    نک: قانون، بوعلی سینا مبحث مرتبط

[۴]    برای اطلاعات بیشتر نک: (زندگی در عیش مردن در خوشی، نیل پستمن، شوک آیند، الوین تافلر) و سایر پژوهش‌های هم‌خانواده.

[۵]    به‌طور مثال از خود بپرسیم که آیا اصلاً لازم است فلان علم‌انسانی مسائلش را این‌گونه سامان‌دهی و سازمان‌دهی کند. اصلاً لازم است به موضوعات، با همین روش و تعریف و زاویه‌دید نگاه کرد.

[۶] کلام مولی الوحدین حضرت علی۷ است. به این معنا که «به گفته بنگر نه به گوینده.» (غررالحکم و دررالکلم ، ح۵۰۴۸) البته‌ در ذیل این آیه «فَلْیَنْظُرِ الاِنْسانُ اِلی طَعامِهِ»، امام باقر۷ می‌فرماید که مراد از طعام «عِلْمُهُ الّذی یَاْخُذُهُ عَمَّنْ یَاْخُذُهُ» است؛ یعنی نگاه کن دقت کن علمت را از چه کسی میگیری. چون معلم اگر نفسش آلوده باشد، کلام و مرام علمی و عملی شاگرد هم ‌آلوده است. بین این دو مطلب تناقضی نیست. و اتفاقاً از جنس دقت در ماقال است نه من قال. از سوی دیگر جایی که مطلب، فوق عقول و ادراک بشری باشد، منبع معصوم که به حکم دلیل عقل، معصومیتش اثبات شده، در حکم همان ادراک عقلی است و البته سامانه تفقه خاصی دارد که فقها آن را تبیین کرده‌اند.

[۷] بیانات رهبر معظم‌له در مراسم فارغ‌التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس خرداد ۷۷٫ نک: تارنمای امام خامنه‌ای.

[۸]    برای دیدن موارد دیگری از خشک‌مشربی و جمود ذهنی نک: کتاب تعلیم و تربیت شهید آیت‌الله مطهری.

[۹]    الوین تافلر در کتاب شوک آینده مفهوم ابرساده‌ساز را آورده است و من از او اقتباس کرده‌ام.

[۱۰]    به‌یاد آورید کلام خواجه‌نصیر طوسی را که گفت: «این ابناء الملوک من هذه اللذه» و نیز سخن ارشمیدس: «یافتم، یافتم».

[۱۱]    نظریه مثل افلاطون نیز هم‌سنخ با این نوع نگاه است.

[۱۲]   نگارنده در این‌باره رساله‌ای موجز نگاشته ‌که انواع و صنوف تحول معرفتی و احکام آن رابیان کرده است.نک:

Galaxy-like theory، epistemological theory، Hamid Rajaei (By wed searching)

[۱۳]    در بیان راهکارهای آفاقی به این موضوع نیز پرداخته‌ایم.



Creativity Theory

|

Creativity Theory, The prolixes and the simplifiers, Epistemological attitude

 

۵۲۵

 

Hamid Rajaei has defined the creativity as a mind skill, equipping us to make any new idea in any area. Then creativity is essentially not a kind of knowledge or science, but it is a skill kind, may be improved through various methods.(Hamid Rajaei 2008)[21][22] (An epistemological theory, the phases and contextual planning)

neginbaft_carpet_5

Hence, creativity is an almost steady ability to generate a new concept with no time, age, kind, manner, way, technics, advantage, efficacy and subject limitation and restriction. But only precisely, is related to novelty and recency. So it only identified by “generating recent or new concept”. Whether seems so floppy and ineffective or very serious and polestar. Whether established on an existent concept made before, or some is fundamentally made up recently. Whether created and made up by mind power or made by mind ready-made material before (and assembled with a realizable bit difference) (Hamid Rajaei 2008)[22] (Albeit in battlefield of philosophers)

header-7

This theory identifies the phases and contextual planning and is family with (his) epistemological theory (By Hamid Rajaei 2008) [15] on creativity process, with no serious disagreement, the other theorized phases, considering them as material of analyzing. It maybe posed‏ as: ‏

۱٫Excitation with a serious emotion to create something.

‏Contextual planning:

Being under a kind of shock or mystique, a kind serious need, hard pressed or poverty, a kind of lovelorn; are necessary here: “nothing brings nothing.

۲٫Prolixes phase: Gathering Information.

Contextual planning:

Having wide study, a good memory and soul– mind buffer, being expert in the subject; are so good here.

۳٫High Prolixes phase: to do analyse & get extracts.

Contextual planning:

Having a brainstorming & open mind, to be able to combine lateral thinking and the logic and algorithmic kind, watching the parallelism and differentiates.

۴٫The I.G.C phase. Including 3 sub phases‏:‏

‏۴/۱‏homogenizing the prolixes.

۴/۲٫Willy-nilly awaiting revelation.

۴/۳٫Achieving the I.G.Cs (immature and glossy concept) The IGCs are very torchbearer, snappy, troublemaker rumbustious & tricky.

‏‏Contextual planning:

Having solitude, private, purification, fervent prayer, God love, loving the solution, or having a kind of pure love, etc. is very effective here.

۵٫Achieving simplifiers, letting the brain and mind have an interchange rest, & make or encounter the new simplifier.

۶٫Fertilizing the simplifiers, with “Orbiting around the issue in 360 degrees, horizontally and vertically” & hunting between simplifiers and prolixes.

‏‏Contextual planning:

Being aware of the kind and sorts of transition and interactions among the concepts is the template for fertilizing and making the concepts couple or uncouple and how to do with each other‏..‏. Achieving the elementary and sophomoric new concepts.

‏‏Contextual planning:

Endure and maturity, fixity and flexibility in a mix of stability, jocularity, are very effective and trouble-shooter here.

۸٫Exposing sophomoric concepts to more prolixes. (In fact, a sub process)

‏‏Contextual planning:

Being disinterested, Having universal connections and a work-group dictations, critical arguments and not to be in solitude and private etc.… is so useful but imperative here.

۹٫Getting the SH Concept (satisfactory harvest: till the next serious conflict)

‏‏Contextual planning:

Having an Idea of epistemology, psychology of epistemology, not being slack believe, sectarian, opinionated, especially to producing soft wares and pragmatic lookout for the hard wares made them, and avoiding credulous or incredulous too, are the main wardrobe of any one in the section.[22] ‏However creativity is an intercourse and interaction of the brain and soul. The brain parts function has basic impress maybe known through the case studies and study of the characters and turnover of right or left hemisphere of brain.

Prolixes and Super simplifiers

Hamid Rajaei believes, when we deliberate any creativity stages (for ex. as Graham Wallas‘s model: preparation, incubation intimation illumination & Verification or Teresa Amabile‘s) we can draw out (especially in terms 2, 3, 4 & 5) that we extract the information with super simplifiers, as a natural process in our brain system and common habits. A super simplifier is a nutrient and luxurious image of a concept, made by the brain and mind. It makes them:

۱٫To release itself from the inconvenience caused with bushiness & density of information, extra calculating, extra nerve activation and force.(with mental-spiritual context)

۲٫To achieve a paradigmatic and concept, that is intact and spiritual. (With effusive spiritual context) aiming to examine the unity & purity. In this position simplifiers go to play as a unifier.

Therefore, prolixes (verbal meaning: too many words and therefore boring) in his euphemism are complicated means or a galaxy of meaning (In accordance with his epistemological theory: The galaxies theory) entangles the cognitive system, so, considered “too many & boring “, by appropriately of the stage: being compacted therefore simplified)

Issues of creativity and religious beliefs

Creativity as a dynamic process and some parts of religious belief as permanent beliefs, produce some issues and troubles for each other. This is approximately a new study branch in epistemological and cultural attitudes in creativity, Posed by Hamid Rajaei. He has explained some kinds of issues: Religious societies through misunderstanding the religions propositions, gravel the creativity power(The obvious sample is the medieval age as he exemplifies) In the other hand marginalizing the religion with irregular creativity is another issue here. Understanding the Channels of creativity in religious system conduces us very much to avoid the two deviousness. Rajaei suggested .[25]

637

Published works of Hamid Rajaei

  1. Did you know? (A video on Imam Mahdi & Jessie)[26]

۲٫Istgah (A TV series, Animation 200 Parts) Watch the video!

  1. To stay Asuraiean (10 pert TV program)[27]

  2. Understanding Lateral thinking (article)[28]

  3. TV & Secularism (article) Read or download!

  4. Understanding Dying… (Book)

  5. Critical argument on Iranian culture (Book)look at Persian essay of Hamid.

۸٫About lateral thinking (ISI article)

  1. What is aesthetics?(download article)

  2. Pathology of TV series in Iran.(article)

۱۱٫The concept of creativity

۱۲٫A rummage in creativity Based on an Epistemological theory‏, the phases and contextual planning‏.

۱۳٫The Galaxy-like theory. (On epistemology)

  1. Issues of creativity and of religious belief.

۱۵٫Creativity, Lateral thinking & Religious belief.(A book :آفرینندگی، تفکر جانبی و باور دینی) Published By IRIB.

 

Translated By Azam Shahriyari

Also see here