نسخه آزمایشی (ش.ش/ رسا.ش) نسخه ای است در سپهر معرفت که دانشمندان فعلاً به عنوان فرضیه وارد گفتگوی بین الاذهانی دانش سرا یی می کنند. البته گمانه زنی ها می تواند نسخه ی بارش فکری یا آزمایشی باشد. نسخه بارش فکری، ضعیف تر از آزمایشی است. نسخه ی پیشنهادی، از همه این ها قوی تر اما از نسخه ی برهانی بسیار ضعیف تر است. از انجا که نسخه ها در رسانه (به معنای عام)  وجود می یابند، همه نسخه ها هم در حوزه ی معرفت شناختی و هم در  رسانه شناختی مورد مطالعه قرار می گیرند (واجد تنیدگی هستند) .این تقسیمات معلول و مدلول مطالعه میکروسکپی مفهوم شایع «فرضیه» است. (توجه: طلوع مهر، یک نسخه بارش فکری/ آزمایشی/پیشنهادی است)

مثال:

قول به اصالت وجود و ماهیت با هم، می تواند یک نسخه ی بارش فکری باشد. (نظریه  ی حمید رجائی ) اما اگر کسی آن را با تقریری نسبتاً قابل قبول در سپهر معرفت وارد کند می تواند یک نسخه ی آزمایشی باشد و شاید که پیشنهادی (اگر با قوت بیشتر)

احتمالا نظریه ابر ریسمان ها  و نظریه-م ،در فیزیک کوانتوم، نسخه ی آزمایشی ای برای توجیه پاره ای پرسش ها در مورد زمان و امتداد در اندازه ی ذره ای (اتمیک/کوآتنومی) باشد.

«اگر قرار بود مکانیک نیوتنی و الکترومغناطیس کلاسیک بر رفتار یک اتم حاکم باشند، الکترون‌ها بایستی به سرعت به سمت هسته اتم حرکت کرده و بر روی آن سقوط می‌کردند و در نتیجه اتم‌ها ناپایدار می‌شدند؛ ولی در دنیای واقعی الکترون‌ها در نواحی خاصی دور اتم‌ها باقی می‌مانند و چنین سقوطی مشاهده نمی‌شود. تلاش اولیه برای حل این تناقض توسط نیلز بور با پیشنهاد فرضیه اش دایر بر وجود مدارهای مانا رخ داد، که موفقیت‌هایی هم در توصیف طیف اتم هیدروژن داشت.»

این دیدگاه که:  «گرم بودن و سرد بودن رنگ ها مطلق نیست و وابسته به طبایع مردم و اقلیم است» نیز شاید مثال خوبی برای نسخه آزمایشی باشد.

راهکارهایی که جامعه شناسان برای کنترل پدیده های پیچیده ی اجتماعی، ارائه می کنند، مباحث اختر شناسی نظری، فیزیک کوانتوم، انسان شناسی درهم تنیده (مطالعه ی انسان از زوایای علوم بسیار و توجیه و توضیح عوارض ذاتیه ی او) باستان شناسی، اندیشه در مرزهای دانش در مورد سلول، حیات و مرگ، نسبت احوال عوالم بالا  با پدیده های  ناسوتی و…(عالم شناسی یک پدیده) و مباحث نظری علوم که افزارهای شناختی در آن بخش مطالعاتی، به مرزی رسیده است و دچار محدودیت های جدی است، محل مناسبی برای رصد این گونه نسخه ها است.

نباید!

نکته مهم: نباید گمان کرد که پیشرفت افزارها در مطالعه و اکتشافات جهان ذهن و عین در هر حوزه علمی؛ ضرورتا از فراوانی نسخه های می کاهد. زیرا هر منطقه کشف  جدید، محل مناسبی برای رشد این نسخه ها است. محدودیت مربوط به خود انسان است نه افزار. مثلا هر توضیح تازه ای (که معلول رشد افزار است) در مورد غشاء سلولی، فتوسنتز، ارتباط روح، بدن مثالی و مغز و…. پرسش ها و گمانه زنی های تازه ی دیگری را می زاید و نسخه های بارش فکری، آزمایشی و پیشنهادی تولید می شود مگر اینکه جامعه نخبگانی دچار سخت زایی باشد( یا اینگونه مطالعات را با حکمت پردازی (درست یا نارسا) غیر نافع و فضول بداند که آن داستان دیگری دارد)

خروج از ناخودآگاه به خود آگاه (ش.ش) هر گاه فهمی که در ارتکاز عالم و متعلم است (و نفس مدرک او گاه و بیگاه برق لامعی از آن را می بیند) تبدیل شود به فهمی که بطور نسبتی برایش هشیارانه واضح شود و بتواند آن را با اندکی  انسجام موجه بزبان جاری کند این تحول رخ داده است.

مثلا دانشمند ناخودآگاهانه در نفس خود گاهی میابد که احتمالا گیاهان در توالد و تناسل ممکن است واجد احساس باشند یا حیوانات درک زیبایی شناختی دارند.(تصوری ضعیف و زودگذر) اما پس از پیگیری این امرِ هر از گاه  و تروی، آن را به فرضیه تبدیل می کند و مورد محک قرار می دهد. همین که عرف دانشسرایی تصدیق کند که این امر خود آگاهانه درک شده، این تحول رخ داده است.